Về Donnie Darko (2001)

Không hẳn là Spoiler Alert

Ngoài ra cũng để tránh mang tiếng lừa đảo, bài viết không có ý định giải thích những khúc mắc của phim. Nói rồi đó nha!

Donnie Darko là một bộ phim mà sau khi xem xong khán giả chỉ có một cảm xúc duy nhất: hoang mang. Sự khó hiểu là tâm lý chung của cả người thông minh và chậm hiểu sau khi bản nhạc Mad World vang lên trong buồn bã. Sau khi giây phút bối rối trôi qua, người xem ngay lập tức chia là làm hai loại: một là coi Donnie Darko là một trong những phim thiên tài nhất trong lịch sử điện ảnh, số khác coi đây là một trong những phim vớ vẩn nhất họ từng xem. Số lượng đầu tiên đông áp đảo, biết sao giờ, thiên hạ thích được coi là người thông minh, những kẻ chê bộ phim dở là những người không hiểu biết, thiếu máu não và có gu thẩm mỹ ba xu. Một trường hợp giống Donnie Darko là Inception (2010), một bộ phim được làm quá công phu, rối rắm và cài cắm đủ thứ chuyện để lừa đảo và gây nhức đầu cho người xem. Nếu ai lỡ chê dở, đó là bởi họ không đủ thông minh để hiểu mọi chuyện đang xảy ra trong cái “kiệt tác” đó.  Và không ai muốn thừa nhận mình dốt cả.

Mình là loại thứ hai và cố chối bỏ sự ngu của mình bằng cách gắng gượng vươn tới loại một. Sau khi xem Donnie Darko với mọi sự tập trung cần thiết, mình chả hiểu gì cả. Và nếu không hiểu thì sao dám khen hay. Nhưng vì chỉ là một người tầm thường và không muốn bị chỉ trích là ngu mà đòi làm tàng, mình lên mạng để google ra một lời giải thích xác đáng cho bộ phim và cho cả mình nữa. Mình nghĩ là mình tìm thấy. Và khi đã hiểu chuyện, mình có thể hiểu những diễn biến và tình tiết trong phim, mình vẫn không thực sự thích nó. Mình buồn quá, mình mãi không thể là người đủ tài giỏi để thích Donnie Darko.

Nếu ai muốn tìm lời giải thích cho bộ phim hoàn toàn có thể lên google, mình mà đi giải thích lại thì cũng chỉ là lấy từ chỗ đó, copy –paste y chang những gì thiên hạ bổ não, vắt chất xám ra mà có thì ác quá, lại chả đủ tư cách để dịch lại. Nhân tiện, trang web mình xem là tiếng Anh, vì mấy trang tiếng Việt toàn nêu ra những sự kiện hiển nhiên, ai cũng biết. Ở bên đó có nguyên một trang web chỉ để giải thích toàn bộ mọi thứ có liên quan đến Donnie Darko. Mọi thứ, từ Prime Universe đến Tangent Universe, rồi cái động cơ máy bay rơi xuống nhà Donnie là gì, tại sao nó lại rơi xuống nhà Donnie, những người xung quanh Donnie có vai trò gì,... tất tần tật đều được giải thích ở bên đó. Nếu đọc mà không hiểu thì đành chịu. Mình cũng không thể giải thích rõ ràng hơn thế.

Đây là trang mình đã xem, bên đó nhiều người siêng và rảnh quá. 

http://www.donniedarko.org.uk/explanation/

 Sau khi đã tạm hiểu và chấp nhận Donnie Darko không phải là một phim ngớ ngẩn, mình bắt đầu đi tìm hiểu tại sao nhiều người (trong đó có mình) ngay lập tức coi Donnie Darko là một phim không tệ ngay vừa sau khi xem xong, mặc dù họ cũng chả hiểu gì cả. Nhắc lại, nếu ai muốn tìm lời giải thích về bộ phim thì nên đi sang chỗ khác. Mình chỉ đơn giản là nói ra một vài suy nghĩ nho nhỏ của mình về phim thôi.

Mình từng xem khá nhiều phim có kết thúc khó hiểu, không phải phim nào mình cũng ngay lập tức lên mạng tìm lời giải đáp như Donnie Darko. Ví dụ như Prometheus (2012), bộ phim có cả tá những bí mật đánh đố khán giả, đầy những lỗ hổng kỳ cục mà nhìn sơ vào thì trí tuệ dữ lắm, rồi tại sao chỗ này, tại sao chỗ kia loạn xà ngầu cả lên. Bản thân mình cũng thắc mắc dữ dội lắm nhưng không đủ thôi thúc để tìm câu trả lời. Donnie Darko có cái thôi thúc muốn tìm câu trả lời đó. Cả một bộ phim là 28 ngày chậm chạp, buồn chán với cuộc sống ảm đạm cùng một câu chuyện tình bi kịch của em trai dậy thì Donnie. Sống trong một gia đình kiểu mẫu, cha mẹ yêu thương nhau và quan tâm con cái, em nhỏ Donnie không muốn lớn lên bình thường mà đột nhiên trở thành một weirdo không hợp với ai. Mà không phải kiểu cute weirdo, creepy weirdo mới chịu cơ. Em nhỏ thần kinh chập chờn vì quá thông minh, quá khác thường và quá khác biệt. Lẽ dĩ nhiên, Donnie được chọn làm The Living Receiver như thể cuộc đời em chưa đủ phức tạp và khốn khổ vậy, số phận lại quá tốt bụng nên phim tâm lý xã hội của cuộc đời Donnie phải thêm cả khoa học viễn tưởng kết hợp kinh dị vào. Toàn bộ câu chuyện của Donnie không có gì hấp dẫn cả. Thật đó! Nó buồn phiền, chán chường và bế tắc. Những phần kết nối về xuyên thời gian, rồi con thỏ quỷ cũng lải nhải đi lải nhải lại, nó chỉ đơn giản khiến mình không tắt màn hình, bản thân chúng mặc dù có xuyên suốt nhưng lại không kịch tính. Thậm chí cái kết cũng mờ tịt, đều đều và không có cái “Ồ”, “À, thì ra thế!” mà mình chờ đợi hơn 2 tiếng để có. Không như The Unsual Suspects với cú lội ngược dòng ngoạn mục ở 5 phút cuối thiên tài, Donnie Darko chỉ mang tới một trong những bài hát thê lương nhất lịch sử nhân loại: “Mad World”,  và khán giả thì chỉ biết há mồm “WTF?”.

Nhưng bằng một cách dựng phim vừa phải và đủ đầy, bộ phim khiến mình muốn giải thích cái “F***” đó là gì. Sau khi xem xong Inception và Prometheus, mình không có thôi thúc cần được giải thích đó, mặc dù mình cũng chửi thề dữ dội lắm. Trong một giây giản dị sau khi hai bộ phim đó kết thúc, mình để mặc nó trôi qua luôn, đơn giản bởi mình biết cái giải thích mình nhận được chỉ là một mớ vớ vẩn và khiến mình ghét thêm nó. Còn với Donnie Darko, kịch bản phô ra vừa đủ các chi tiết, nó không “giấu giếm” quá nhiều bí mật để khiến phim bị tối, mọi khái niệm về không gian, thời gian đều được nêu ra nhưng không thực sự được giải thích. Nói đơn giản, nó đủ để khiến mình tò mò. Donnie Darko hiện ra như thể nó thật cao siêu nhưng lại không đánh đố, nó gợi cho mình cái tham vọng được hiểu trọn vẹn chuyến du hành khổ hạnh bi đát của em trai nam chính. Tạo ra tò mò là kết quả từ sự tài tình của nghệ thuật sắp đặt và lừa đảo.

Sự tò mò sẽ kéo theo kỳ vọng về câu trả lời mà bộ phim đem tới. Lý thuyết chiều không gian, du hành vũ trụ gì đó của phim là khá phức tạp, trừu tượng và hoàn toàn xa lạ với đa số người xem. Thế nhưng khi đã hiểu và xem lại (chắc chắn phải xem lại) Donnie Darko, khán giả hoàn toàn nhận ra mọi chi tiết nhỏ trong phim đều hoàn toàn hợp lý và logic với lý thuyết đó. Nó hợp lý đến kinh ngạc và có phần nào đó hơi đáng sợ.

Mình cũng chẳng biết tại sao, mình quan tâm tới số phận của Donnie. Mình đoán ở cậu thanh niên dở dở ương ương, khó hiểu, kỳ cục và có cái mặt của kẻ sát nhân hàng loạt đó có những điều mà bất cứ ai cũng đồng cảm. Sự nhạy cảm, cô đơn, nỗi sợ hãi, nổi loạn, bất cần và dễ tổn thương của cậu khiến mình vừa cảm thấy tò mò và thương thương em nó. Vậy nên khi Donnie chết, mình cần một lời lý giải xác đáng cho cái chết ấy. Ai đời để một em nhỏ vô tội phải hy sinh thân mình vì một nguyên nhân chẳng ai hiểu như thế chứ? Nó cũng giống như cái lần mình xem Ngọa Hổ Tàng Long, vì ghét cay ghét đắng nhân vật nữ chính do Chương Tử Di đóng nên mình đã lên mạng tìm hiểu cho ra lẽ xem thử là việc con bé đó nhảy núi ở cuối phim là tự tử hay chỉ là phép ẩn dụ cho việc em nó hóa rồng và bay lượn tự do hạnh phúc. Việc ghét hay thương nhân vật vốn không quan trọng, nó chỉ đơn giản là mình quan tâm tới số phận và vai trò của nhân vật đó, chỉ cần quan tâm đủ là được.

Không ai đủ sức khám phá được sự thiên tài của Donnie Darko trong lần đầu tiên xem phim, cái đó là chắc chắn. Ai nói có thì tát vào cái mặt nói láo của nó một cái cho nó tỉnh ra. Chính đạo diễn và cái người nảy ra ý tưởng cho bộ phim này cũng biết điều đó. Và họ đánh một canh bạc to đùng. Họ cố tình xây dựng Donnie Darko thật bí ẩn rồi chờ đợi phản ứng từ khán giả. Hoặc Donnie Darko sẽ gây chú ý đến mức ai cũng phải đi tìm câu trả lời rồi tấm tắc khen bộ phim thần thánh. Hoặc ngược lại, khán giả sẽ chấp nhận việc bộ phim quá khó hiểu để rồi rơi tuột vào quên lãng. Bộ phim thắng bạc khi làm được hai việc chủ chốt, nó khiến mình tò mò và quan tâm tới nhân vật. Mọi thứ còn lại chỉ đơn giản là một lời giải thích đàng hoàng trên internet rằng Donnie Darko là một kiệt tác đặc sắc trong điện ảnh.

Nhưng cho dù có tạm hiểu, mình vẫn không thực sự thích Donnie Darko. Với tư duy tầm thường, mình không hiểu tại sao lại nảy sinh Tangent Universe, rồi tại sao bà già Grandma Death không đưa quyển sách cho Donnie, giải thích cho cậu toàn bộ mọi chuyện, sau đó kêu thằng nhóc ngày đó giờ đó đi ra chỗ đó đó, làm điều gì đó để hoàn thành sứ mạng của mình. Rõ ràng bà cụ biết chuyện gì đang xảy ra, ở đoạn cuối bà này có thì thầm với Donnie về việc cậu phải tới gần hơn cơn lốc xoáy (nối giữa hai vũ trụ), vậy tại sao ngay từ đầu bà già không nói quách luôn cho em nhỏ đỡ khổ. Như thế không đơn giản hơn việc để từng người từng người trong cuộc đời cậu dẫn dắt cậu đến bi kịch bạn gái chết à? Bà già có tận hai mươi mấy ngày để thuyết phục em nó cơ mà, sao lại phải rắc rối từ người sống đến người chết đưa em nó vào bước đường duy nhất (bước đường cùng thì đúng hơn) vậy. Rồi chưa kể nếu những gì xảy ra trong tangent universe có ảnh hưởng tới ký ức của những người trong prime universe như một dạng giấc mơ, vậy Donnie, một Living Receiver chắc phải nhớ nhiều hơn người bình thường khác rồi. Vậy nếu cậu nhớ, sao không nhảy ra khỏi giường để tránh cái động cơ. Thoát chết rồi thì lại có thể gặp gái, sống hạnh phúc với gái mà? Sao lại cười bí ẩn rồi nằm chết bẹp thế kia? Việc Donnie  sống hay chết vốn đâu ảnh hưởng tới Prime Universe nữa. Mình chỉ là thiệt tình không hiểu.

Cảm nhận chung về Donnie Darko là bộ phim thông minh, độc đáo và u buồn, toàn những thứ người như mình chưa đủ tầm vóc để thực sự đề cao và tận hưởng nó. Nó đặc biệt từ khung hình, tiết tấu chậm, làn môi mỏng và nụ cười điên điên của em nam chính đến không khí u ám, pha lẫn kinh dị, bí ẩn, phức tạp của thể loại viễn tưởng. Donnie Darko độc đáo từ chính đề tài, thể loại của phim, từ cái mặt nạ thỏ nổi tiếng đến cái lý thuyết vũ trụ phá hoại. Không có bộ phim nào giống Donnie Darko cả. Thể loại sci-fi có thể cần nhiều sáng tạo, nhưng nếu sáng tạo thì vẫn có điểm tương đồng. Kiểu như Star Wars và Star Trek không chỉ giống nhau bởi “Star”, nó giống bởi những anh hùng phiêu lưu trong vũ trụ với mấy khẩu súng lòe loẹt. Hay mấy con quái vật ngoài hành tinh thì có Alien, Predator, The thing,... Du hành thời gian có Dr. Who, nhưng Donnie Darko lại không phải Dr. Who. Donnie Darko là một thế giới riêng biệt, em nó ngồi một mình một chiếu và vững vàng không đụng hàng trong lịch sử phim ảnh.

Nó thực sự rất đặc biệt, chỉ là không dành cho mình. Kiểu như “anh rất tốt nhưng em rất tiếc ấy”. Có khi là do mình, mình xem Donnie Darko trong một ngày xấu trời.